Pojęcie asertywności, mimo swojej popularności i szerokiego zastosowania, czasem jest mylnie redukowane do umiejętności odmawiania czy wyrażania swoich potrzeb. Jednak prawdziwa asertywność to o wiele więcej. Uważam, że można ją potraktować jako filozofie życia, sposób myślenia i reagowania na sytuacje, który obejmuje zarówno nasze myśli, uczucia, jak i zachowania. Odwołując się do słów Alberta Ellis’a, amerykańskiego psychologa, jednego z pionierów terapii poznawczo-behawioralnej: „bycie asertywnym nie oznacza atakowania lub ignorowania uczuć innych. Oznacza to, że jesteś gotów w sposób sprawiedliwy obronić żywione przez siebie przekonanie – bez atakowania innych”. Zgodnie z jego podejściem, asertywność polega na wyrażaniu siebie w sposób, który jest zgodny z własnymi wartościami i potrzebami, jednocześnie zachowując szacunek dla innych.
Trzy style komunikacji
Odmowa, zwłaszcza w kulturze, która często ceni uprzejmość i gotowość do pomocy, wydaje się trudna. Dla części osób wiąże się z przeżywaniem trudnych emocji, między innymi poczucia winy, które może wynikać z kilku powodów:
- Sposobie wychowania: Wiele osób było wychowywanych w duchu pomagania innym i unikania konfliktów, co może prowadzić do trudności w odmawianiu.
- Społecznych oczekiwaniach: Społeczeństwo często oczekuje, że będziemy uprzejmi i gotowi do pomocy, co może sprawić, że odmowa będzie postrzegana jako niegrzeczność.
- Strachem przed odrzuceniem: Obawa, że odmowa spowoduje utratę akceptacji lub sympatii, może również wywoływać poczucie winy.
Takie zachowanie może sprzyjać postawie, która charakteryzuje się uległością w komunikacji i ignorancją własnych potrzeb. Z drugiej strony narzucanie swojego zdania i lekceważący stosunek do uczuć innych jest oznaką agresywnego stylu komunikacji. Asertywność stanowi złoty środek między pasywnością a agresją. Umożliwia wyrażanie siebie w sposób pewny siebie i konstruktywny, co prowadzi do budowania zdrowych relacji w życiu codziennym i zachowaniu dobrostanu psychicznego.
Asertywność w codziennej praktyce. Czym są „komunikaty typu ja”?
Jedną z najskuteczniejszych technik asertywności jest stosowanie „komunikatów typu ja”. Umożliwiają one wyrażanie własnych uczuć i potrzeb bez atakowania innych, co sprzyja budowaniu zdrowszych i bardziej zrozumiałych relacji. Zamiast obwiniać lub krytykować drugą osobę, mówimy o tym, jak jej zachowanie wpływa na nas. Tego rodzaju komunikaty pomagają uniknąć defensywności u rozmówcy i promują otwarty dialog. Co warto dodać, technika ta może być korzystna w budowaniu relacji zarówno z osobami dorosłymi, jak i dziećmi.
Przykłady „komunikatów typu ja” w życiu codziennym
Relacja partnerska
Sytuacja: Partner często spóźnia się na wspólne kolacje.
Zamiast: „Zawsze się spóźniasz! Nigdy nie mogę na ciebie liczyć!”
Komunikat typu ja: „Czuję się zraniony, gdy spóźniasz się na kolacje, ponieważ dla mnie wspólne posiłki są ważnym momentem dnia, który spędzamy razem.”
Relacja w rodzinie
Sytuacja: Rodzice krytykują twoje wybory zawodowe.
Zamiast: „Zawsze krytykujecie to, co robię! Nigdy nie jesteście ze mnie zadowoleni!”
Komunikat typu ja: „Czuję się niedoceniany, gdy krytykujecie moje wybory zawodowe, ponieważ chciałbym czuć wasze wsparcie i zrozumienie.”
Odwołując się do powyższych przykładów, struktura „komunikatów typu ja” składa się z trzech elementów:
- Opis sytuacji: Konkretne opisanie zdarzenia lub zachowania.
- Wyrażenie uczuć: Opisanie własnych uczuć, które wynikają z tej sytuacji.
- Konsekwencje: Wyjaśnienie, dlaczego to jest dla nas ważne lub jakie są tego skutki
Asertywna komunikacja, w tym stosowanie „komunikatów typu ja”, jest umiejętnością, którą można rozwijać i doskonalić poprzez regularną praktykę w życiu codziennym. Kluczowe jest zrozumienie własnych oraz cudzych emocji. Pomocne będzie refleksyjne zastanowienie się nad sytuacjami, które wywołują w nas złość, smutek czy radość, a następnie nazwanie tych emocji przy użyciu konkretnych sformułowań, takich jak „czuję się zaniepokojony” czy „czuję się zraniony”. Ćwiczenie tej umiejętności warto rozpocząć w bezpiecznym otoczeniu, w którym czujemy się swobodnie, pielęgnując otwartość na komunikaty płynące ze strony naszego rozmówcy, nawet jeśli nie zawsze musimy się z nimi zgadzać. Regularne praktykowanie „komunikatów typu ja” w różnych kontekstach pomoże nam stać się bardziej asertywnymi osobami, które potrafią skutecznie wyrażać swoje potrzeby i uczucia, jednocześnie szanując innych.
Alberti, R., Emmons, M. (2004). Asertywość. Gdańsk: GWP Król-Fijewska, M., Trening asertywności, Wyd. 1. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1993
0 komentarzy